Aile Planlaması Nedir? Aile Planlamasının Önemi

Aile planlaması gerek doğal metot ile gerek tıbbi yöntemler ile çiftlerin ne zaman çocuk sahibi olacaklarına karar vermelerini sağlayan bilgi, yöntem ve araçlardır. Bu bir insan hakkıdır ve cinsiyet eşitliği ile kadınların güçlendirilmesinin merkezinde yer alır. Ayrıca yoksulluğun azaltılmasında kilit bir faktördür. Yine de gelişmekte olan bölgelerde, gebelikten kaçınmak isteyen tahmini 217 milyon kadın, bilgiye veya hizmetlere erişim eksikliğinden eşlerinden veya topluluklarından destek eksikliğine kadar değişen nedenlerden dolayı güvenli ve etkili aile planlaması yöntemleri kullanamıyor. Bu, kendileri, aileleri ve toplulukları için daha iyi bir gelecek inşa etme yeteneklerini tehdit ediyor.

Doğum kontrolü, hamileliği önlemek için kullanılan herhangi bir yöntemdir. Prezervatifler, RİA'lar (rahim içi araç), doğum kontrol hapları, takvim yöntemi, vazektomi (erkeğin her iki kanalı bağlanır) ve tüp ligasyonu (kadında tüplerin bağlanması) gibi birçok farklı doğum kontrol yöntemi vardır. Kontraseptifler (gebelik önleyici haplar), istenmeyen gebelikleri önler, düşük sayısını azaltır ve gebelik ve doğum komplikasyonlarına bağlı ölüm ve sakatlık vakalarını azaltır. Ek olarak, erkek ve kadın prezervatifleri doğru ve tutarlı bir şekilde kullanıldığında, hem istenmeyen gebeliklere hem de HIV dahil cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara (STI'ler) karşı ikili koruma sağlar.

Aile planlamasında çeşitli araç ve tıbbi yöntemler neler?

• Kombine oral kontraseptifler (gebelik önleyici haplar): Bazı insanlar hamileliği önlemek için hapı ağızdan alır ve doğru şekilde alındığında yüzde 99.9'a kadar etkilidir. Ancak hap sizi HIV dahil cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz. Bir penisi kapatmak için kullanılan prezervatifler, cinsel yolla bulaşan hastalıkların çoğuna karşı en iyi korumayı sağlar. Diğer kombine östrojen ve progestin hormonal kontrasepsiyon türleri arasında patch ve vajinal halka bulunur.

Yumurtalıklarınızdan salınan bir yumurta sperm tarafından döllendiğinde hamile kalırsınız. Hormonlar, yumurtlama adı verilen yumurtanın yumurtalıktan salınmasını kontrol eder ve vücudunuzu döllenmiş yumurtayı kabul etmeye hazırlar. Hormonal kontraseptiflerin (hap, patch ve vajinal halka) tümü az miktarda yapay östrojen ve progestin hormonu içerir. Bu hormonlar, hamileliği önlemek için doğal hormonları önler. Hormonal kontraseptif genellikle vücudun yumurtlamasını durdurur. Ayrıca, spermin serviksten geçmesini ve bir yumurta bulmasını zorlaştırmak için servikal mukusu değiştirir. Doğum kontrol ilaçları doktor reçetesi ile satılır. En doğru ilaç için doktorunuzla görüşmelisiniz.

• Aile planlamasında bariyer yöntemler: Bunlar prezervatifler, diyafram ve servikal başlıklar ve spermisitlerdir. Adından da anlaşılacağı gibi bunlar spermin yumurtaya ulaşmasını engelleyen bariyer oluşturur. Çoğunu eczaneden reçetesiz alabilirsiniz. Erkek prezervatifleri güvenilir, ucuz, dayanıklıdır ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara ( STD'ler ) karşı koruma sağlar. Tipik kullanımla, erkek prezervatifi yaklaşık yüzde 80 etkilidir. Kadın prezervatifi, vajinanıza kısmen yerleştirerek bir bariyer oluşturacağınız ince, esnek, plastik bir tüptür. Kadın prezervatifleri de cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar. Kadın prezervatifleri yaklaşık yüzde 80 etkilidir.

Diğer doğum kontrolü türleri hamileliği önlemede iyi ancak sizi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz. Sünger, reçetesiz başka bir seçenektir. Vajinanızın üst kısmına yerleştirdiğiniz, spermisit ile işlenmiş küçük bir köpük parçasıdır. Yüzde 68 ile yüzde 84 arasında etkilidir. Ayrıca spermisitleri (jeller, kremler ve köpükler) diğer doğum kontrol yöntemleriyle veya kendi başlarına da kullanabilirsiniz. Tek başına, yaklaşık yüzde 70 etkilidir. Diyafram, servikal başlık ve servikal kalkan gibi birkaç seçenek yalnızca reçete ile alınabilir. Vajinanızın çok uzağına yerleştirdiğiniz kauçuk veya silikon bariyerlerdir. Hamileliği önlemede yaklaşık yüzde 90 etkilidir.

• RİA'lar (Rahim İçi Araçlar): Bunlar, bir doktor veya hemşirenin rahminize yerleştireceği küçük, plastik cihazlardır. İşlem biraz rahatsız olsa da basit ve hızlıdır. RİA yerleştirildikten sonra sizi uzun süre hamilelikten koruyacaktır. Hormon kullanan RİA'lar, aldığınız türe bağlı olarak 3-5 yıl kadar iyidir. Doğal bir sperm öldürücü olan bakır kullanan Copper-T versiyonu 10 yıla kadar dayanıklıdır. RİA'lar hamileliği önlemede yaklaşık yüzde 99 etkilidir.

• Vajinal Kontrasepsiyon: Aile planlaması ve daha geniş kapsamıyla doğum kontrol yöntemlerinden biri olan vajinal kontrasepsiyon, cinsel ilişkiden önce vajinaya yerleştirilir, böylece döllenme için sperm yumurtaya ulaşmaz. Bunlar, köpük, jel, tablet, krem, fitil veya çözünebilir film gibi çeşitli şekillerdedir. Spermisitler, spermi öldüren kimyasallar içerir. Yüzde 70-80 etkilidir. Prezervatif veya diyaframla birleştirildiğinde daha etkilidir. Phexxi adı verilen hormonal olmayan yeni bir jel, vücudun kendi vajinal ortamını kullanmak için tasarlanmıştır. Normalde seks sırasında vajinanın PH seviyesi, spermin üreme kanalına doğru hareket etmesine izin verecek şekilde yükselir. Bu jel vajinanın PH seviyesini normal asidik seviyesinde tutarak spermi öldürür. Yüzde 90-93 etkili kabul edilir ve bunun için bir reçeteye ihtiyacınız olacaktır.

• Vazektomi: Vazektomi, spermin penisten boşaltılan meniye ulaşmasını engellemek için yapılan küçük bir ameliyattır. Bu cerrahi işlemden sonra meni hala vardır ama içinde hiç sperm olmaz. Vazektomiden sonra testisler hala sperm üretir ancak vücut tarafından emilir. Bu işlem cerrahlar tarafından klinik veya hastanelerde lokal anesteziyle yapılır. 100’de 100 koruma sağlar ancak riskleri hakkında doktorunuzla görüşmelisiniz.

• Tüp ligasyonu: Tüp ligasyonu gebeliği önlemek ve aile planlamasını sağlamak için yapılan cerrahi bir işlemdir. Genellikle "tüplerinizi bağlama" olarak adlandırılır. Kadın kısırlaştırması da denir. Tüp ligasyonu kalıcı doğum kontrolüdür. Başka bir ameliyatla tersine çevrilebilmesine rağmen, kadınların sadece yüzde 50 ila 80'i fallop tüplerini eski haline döndürdükten sonra hamile kalabilmektedir. Bu ameliyat cinsel yolla bulaşan hastalıkları engellemez.

• Acil Kontrasepsiyon: “Ertesi gün hapı” olarak da adlandırılan bu hapları bir tür normal doğum kontrolü olarak görmemelisiniz. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra veya prezervatifiniz yırtılırsa kullanılır. Bu haplar markaya göre değişmekle birlikte genellikle en geç 3 gün içinde kullanılmalıdır, ne kadar erken kullanılırsa hamilelik riski o kadar düşer. Ayrıca rahim içi araç yöntemi de vardır. Hemşire veya doktorun cinsel ilişkiye girdiğiniz tarihten itibaren 5 gün içinde RİA takması gerekir. RİA, acil kontrasepsiyonun en etkili şeklidir.

Doğum kontrol yöntemleri; Doğal aile planlaması nedir?

Hiçbir tıbbi önleyicinin kullanılmadığı doğal aile planlaması (veya doğurganlık bilinci), bir kadının adet döngüsü sırasında gebe kalma olasılığının ne zaman olacağını belirlemek için farklı doğurganlık sinyallerini izlediği ve kaydettiği bir doğum kontrol yöntemidir. CDC'ye (ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi) göre başarısızlık oranı yüzde 24'tür. Bu, doğal aile planlaması kullanan her 4 kişiden 1'inin hamile kalacağı anlamına geliyor.

Doğurganlık her ay yaklaşık 6 gün sürer; yumurtlamadan 5 gün önce ve yumurtlama günü. Doğal aile planlaması, doğurganlık günlerini tam olarak belirlemek için farklı yöntemler kullanır. Doğal aile planlamasının en eski yollarından biri takvim yöntemidir. Normal bir adet döngüsü 28 ila 32 gün sürer. Yumurtlama genellikle 14. gün civarında olur. Yani korunmasız cinsel ilişkiden 8. ile 19. günler arasında kaçınırsınız, çünkü en doğurgan olduğunuz zamandır.

Takvim yöntemi tüm çiftler için geçerli değildir. Düzenli adet döngüsü olan ve ne zaman seks yaptıklarına çok dikkat eden kişiler genellikle bunu etkili bulmaktadır.

Doğal aile planlamasının hiçbir fiziksel yan etkisi yoktur ve hamile kalacağınız zamanı planlamak için kullanabilirsiniz. Ateş ve rahim ağzınızdan gelen sıvılar gibi doğurganlık sinyallerinizin günlük kaydını tutmanız gerekir - yöntemi öğrenmek için 3 ila 6 adet (aylık) döngü gerekir. Doğurganlık sinyalleriniz hastalık, stres ve seyahatten etkilenebilir. Hamile kalabileceğiniz bir dönemde seks yapmak istiyorsanız, prezervatif, diyafram veya başlık gibi bir doğum kontrol yöntemi kullanmanız gerekir. Prezervatif ile kendinizi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara (STI) karşı koruyabilirsiniz.

Doğal aile planlamasında, adet döneminiz sırasında doğurganlık belirtisi sinyalleri takip etmelisiniz. Böylece hamileliği planlayabilir veya önleyebilirsiniz. İzleyebileceğiniz ve kaydedebileceğiniz 3 farklı doğurganlık sinyali vardır. Bunlar;

• Adet döngünüzün uzunluğu.
• Günlük vücut ısınız.
• Servikal salgılarınızdaki değişiklikler (servikal mukus).

En doğurgan olduğunuz zamanı öğrenmek için bu sinyalleri kaydetmek gerekiyor. Her adet döngüsü boyunca ölçümlerinizi kaydetmek ve izlemek için doğurganlık çizelgelerini kullanabilirsiniz. Bu bilgileri izlemek için akıllı telefon uygulamalarını da indirebilirsiniz.

Döngünüzü izleyerek, doğurgan olma olasılığınızın en yüksek olduğu zamanı hesaplayabilirsiniz (gebe kalabilirsiniz). Adet döngüsünün uzunluğu zamanla değişebilir, bu nedenle hesaplamalarınızın olabildiğince kesin olmasını sağlamak için 12 ay boyunca adet döngünüzü hesaplayın.

Ateş ölçümü, yumurtlamadan sonra vücut ısısında küçük bir artış olduğu için kullanılır. Doğal aile planlaması için özel olarak tasarlanmış bir termometre kullanmanız gerekecektir. Kulak veya alın termometreleri bunun için yeterince hassas değildir. Her sabah yataktan kalkmadan önce vücut sıcaklığınızı ölçmelisiniz. Bu, yemek yemekten, sıvı tüketmeden ve sigara içmeden önce ve ideal olarak her sabah aynı saatte yapılmalıdır. Üst üste 3 gün, ateşinizin önceki 6 günün tümünden daha yüksek olduğu zamanlara dikkat edin. Sıcaklıktaki artış çok küçüktür, genellikle 0.2C civarındadır.

Adet döngünüzün farklı zamanlarında servikal salgılarınızın (servikal mukus) miktarında ve dokusunda bir değişiklik vardır. Orta parmağınızı nazikçe vajinanıza yerleştirip orta parmak ekleminizin çevresine doğru iterek bunu kontrol edebilirsiniz. Adet döneminizden sonraki ilk birkaç gün, muhtemelen vajinanızın kuru olduğunu ve herhangi bir mukus hissedemediğinizi göreceksiniz. Hormon seviyeleriniz vücudunuzu yumurtlamaya hazırlamak için yükseldikçe, muhtemelen nemli, yapışkan, beyaz ve kremsi bir mukus üretmeye başladığınızı göreceksiniz. Bu, adet döngünüzün doğurgan döneminin başlangıcıdır. Yumurtlamadan hemen önce, mukus biraz daha çiğ yumurta akı gibi daha ıslak, daha temiz ve kaygan hale gelir. Bu, en doğurgan olduğunuz zamandır. Mukus kısa süre sonra daha kalın ve yapışkan hale gelmeli ve 3 gün sonra artık doğurgan olmamalısınız.

Bazı durumlar doğal aile planlaması yöntemini etkisiz hale getirir; düzensiz adetler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (STI) veya pelvik inflamatuar hastalık gibi doğurganlık belirtilerinizi etkileyen kısa veya uzun vadeli bir durum, servikal mukus üretimini bozan ilaçlar, son zamanlarda hormonal kontrasepsiyon almayı bırakmak, yakın zamanda düşük veya kürtaj yapmak, yakın zamanda doğum yapmak, düzenli olarak farklı zaman dilimlerinde seyahat etmek, pamukçuk veya STI gibi vajinal bir enfeksiyonunuz var veya STI alma riskinizin artması, ateşinizi önerilen şekilde ölçemediyseniz, sık sık alkol kullanıyorsanız.