Endometriozis Nedir? Semptomları ve Tedavi Seçenekleri

Endometriozis, rahminizin iç yüzeyini oluşturan doku benzeri dokunun rahim boşluğunuzun dışında büyümesidir. Rahminizin iç yüzeyine endometrium denir. Bu hastalık, endometrial doku yumurtalıklarınızda, bağırsaklarınızda ve pelvisinizi kaplayan dokularda büyüdüğünde ortaya çıkar. Endometrial dokunun pelvik bölgenizin dışına yayılması nadırdir. Rahminizin dışında büyüyen endometrial doku, endometrial büyüme olarak bilinir.

Adet döngünüzün hormonal değişiklikleri, yanlış konumlanan endometrial dokuyu etkileyerek, bölgenin iltihaplanmasına ve ağrılı olmasına neden olur. Bu, dokunun büyümesine, kalınlaşmasına ve parçalanmasına yol açar. Zamanla, parçalanan dokunun gidecek hiçbir yeri kalmaz ve pelvisinize hapsolur. Pelvisinize sıkışan bu doku; tahrişe, yara izine, adet dönemleriniz sırasında şiddetli ağrıya, doğurganlık sorunlarına neden olabiliyor.

Endometriozisin semptomları nelerdir?

Endometriozisin semptomları değişiklik gösterir. Bazı kadınlar hafif semptomlar yaşarken, bazıları orta ya da şiddetli semptomlara sahip olabilir. Ağrınızın şiddeti, durumun derecesini veya aşamasını göstermez. Hastalığın hafif bir biçimine sahip olabilirsiniz ancak acı veren ağrı yaşayabilirsiniz.

Pelvik ağrı, endometriozisin en sık görülen semptomudur. Aşağıdaki belirtilere de sahip olabilirsiniz;

• Ağrılı adet dönemleri,
• Adet öncesi ve sırasında alt karın bölgesinde ağrı,
• Adet döneminde bir veya iki hafta kramp,
• Dönemler arasında adet kanaması,
• Kısırlık,
• Cinsel ilişkiden sonra ağrı,
• Bağırsak rahatsızlığı,
• Adet döngünüz sırasında herhangi bir zamanda ortaya çıkabilecek bel ağrısı.

Endometriozis tedavisinde seçenekler neler?

Endometriozisin tedavisi yoktur ancak semptomları kontrol edilebilir. Semptomlarınızı azaltmaya ve olası komplikasyonları yönetmeye yardımcı olacak tıbbi ve cerrahi seçenekler mevcuttur. Doktorunuz önce konservatif tedavileri deneyebilir, durumunuz düzelmezse ameliyat önerebilir.

Ağrı kesici ilaçlar

İbuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçları deneyebilirsiniz ancak bunlar her durumda etkili değildir.

Hormon tedavisi

Destekleyici hormonlar almak bazen ağrıyı hafifletebilir ve endometriozisin ilerlemesini durdurabilir.

Hormonal kontraseptifler

Hormonal kontraseptifler, endometrial dokunun büyümesini ve birikmesini önleyerek doğurganlığı azaltır. Doğum kontrol hapları, bantlar ve vajinal halkalar, daha az şiddetli endometrioziste ağrıyı azaltabilir, hatta ortadan kaldırabilir.

Medroksiprogesteron (Depo-Provera) enjeksiyonu da adet kanamasının durdurulmasında etkilidir. Endometrial implantların büyümesini durdurur, ağrı ve diğer semptomları hafifletir.

Gonadotropin salgılayan hormon (GnRH) agonistleri

Kadınlar, yumurtalıkları uyaran östrojen üretimini engellemek için gonadotropin salgılayan hormon (GnRH) agonistleri alabilir. GnRH tedavisinin vajinal kuruluk ve sıcak basması gibi yan etkileri vardır. Küçük dozlarda östrojen ve progesteronun aynı anda alınması bu semptomları sınırlamaya veya önlemeye yardımcı olabilir.

Danazol

Danazol, adet kanamasını durdurmak ve semptomları azaltmak için kullanılan başka bir ilaçtır. Danazol alırken hastalık ilerlemeye devam edebilir. Danazol'un akne ve hirsutizm (tüylenme vb.) gibi yan etkileri olabilir. Semptomları iyileştirebilecek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilecek diğer ilaçlar üzerinde çalışılmaktadır.

Konservatif cerrahi

Konservatif cerrahi, hamile kalmak isteyen veya şiddetli ağrı çeken ve hormonal tedavilerin işe yaramadığı kadınlar içindir. Konservatif cerrahinin amacı, üreme organlarına zarar vermeden endometrial büyümeleri çıkarmak veya yok etmektir.

Minimal invaziv bir cerrahi olan laparoskopi, hastalığı hem görüntülemek hem de teşhis etmek için kullanılır. Ayrıca endometrial dokuyu çıkarmak için de kullanılır. Laparoskopide cerrah, büyümeleri cerrahi işlemle çıkarmak veya yakmak için karın içinde küçük kesikler açar. Lazer, bu dokuyu yok etmede kullanılan yaygın bir yöntemdir.

Histerektomi

Nadiren, durumunuz diğer tedavilerle iyileşmezse doktorunuz son çare olarak total histerektomi önerebilir. Total histerektomi sırasında cerrah, rahim ve rahim ağzını çıkarır. Ayrıca yumurtalıkları da çıkarırlar çünkü bu organlar östrojen yapar ve östrojen endometrial dokunun büyümesine neden olur. Ek olarak, cerrah görünür büyüme lezyonlarını ortadan kaldırır. Histerektomi genellikle endometriozis için bir tedavi olarak kabul edilmez. Histerektomiden sonra hamile kalamazsınız.

Endometriozise ne sebep olur?

Düzenli bir adet döngüsü sırasında rahminizin iç yüzeyi doğal olarak dökülür. Endometriozisin kesin nedeni bilinmemektedir ve bilimsel olarak kanıtlanmış hiçbir teori olmamasına rağmen nedeni ile ilgili birkaç teori vardır;

• En eski teorilerden biri, endometriozisin retrograd menstruasyon adı verilen bir süreç nedeniyle ortaya çıkmasıdır. Buna göre, adet kanı vajina yerine fallop tüplerinizden pelvik boşluğunuza akar.
• Diğer bir teori, hormonların rahim dışındaki hücreleri, endometrial hücreler olarak bilinen rahim içini kaplayan hücrelere benzer hücrelere dönüştürmesidir.
• Öteki teoriler, karnınızın küçük bölgelerinin endometrial dokuya dönüşmesi durumunda hastalığın ortaya çıkması yönünde. Bunun nedeni, karnınızdaki hücrelerin şekil değiştirebilen ve endometrial hücreler gibi davranabilen embriyonik hücrelerden büyümesi olabilir. Bunun neden meydana geldiği bilinmemektedir.
• Bu endometrial hücreler, pelvik duvarlarınızda ve mesane, yumurtalıklar ve rektum gibi pelvik organlarınızın yüzeylerinde olabilir. Adet döngünüzün hormonlarına yanıt olarak adet döngüsü boyunca büyümeye, kalınlaşmaya ve kanamaya devam eder.
• Menstrüel kanın, sezaryen doğum sonrası gibi cerrahi bir yara yoluyla pelvik boşluğa sızması da mümkündür.

Endometriozisin evreleri

Endometriozisin dört evresi veya türü vardır; minimal, hafif, orta, şiddetli. Hastalığın evresini farklı faktörler belirler. Bu faktörler, endometrial büyümelerin yeri, sayısı, boyutu ve derinliğidir.

Evre 1: Minimal

Minimal endometrioziste yumurtalık üzerinde küçük lezyonlar veya yaralar ve sığ endometrial büyümeler vardır. Pelvik boşluğunuzun içinde veya çevresinde de iltihap olabilir.

Evre 2: Hafif

Hafif endometriozis, yumurtalık ve pelvik astar üzerinde hafif lezyonlar ve sığ büyümeler içerir.

3. Evre: Orta

Orta derecede endometriozis, yumurtalık ve pelvik astarınıza derin büyümeleridir. Daha fazla lezyon da olabilir.

4. Evre: Şiddetli

Endometriozisin en şiddetli evresi, pelvik zarınızda ve yumurtalıklarınızda derin büyümelerdir. Fallop tüplerinizde ve bağırsaklarınızda da lezyonlar olabilir.

Endometriozisin semptomları, yumurtalık kistleri ve pelvik enflamatuar hastalık gibi diğer durumların semptomlarına benzer olabilir. Ağrınızı tedavi etmek doğru bir teşhis gerektirir. Doktorunuz teşhis için; pelvik muayene, ultrason veya laparoskopi yapacaktır.

Komplikasyonlar nelerdir?

Doğurganlıkla ilgili sorunların olması, endometriozisin ciddi bir komplikasyonudur. Daha hafif türlere sahip kadınlar hamile kalabilir ve doğurabilir. Buna karşın Mayo Clinic'e göre, endometriozisi olan kadınların yaklaşık yüzde 30-40'ı hamile kalmakta sorun yaşıyor.

Johns Hopkins Medicine'e göre, Amerika Birleşik Devletleri'nde 25-40 yaşları arasındaki çocuk sahibi kadınların yaklaşık yüzde 2 ila 10'unda endometriozis tespit ediliyor. Genellikle adet döngünüzün başlamasından yıllar sonra gelişir. Bu durum acı verici olabilir ancak risk faktörlerini anlamak, bu duruma yatkın olup olmadığınızı ve doktorunuzla ne zaman konuşmanız gerektiğini belirlemenize yardımcı olabilir. Risk faktörleri ise;

• Yaş: Her yaştan kadın endometriozis riski altındadır. Genellikle 25 ile 40 yaş arasındaki kadınları etkiler ancak semptomlar ergenlik çağında başlayabilir.

• Aile öyküsü: Endometriozisi olan bir aile üyeniz varsa doktorunuzla konuşun. Hastalığa yakalanma riskiniz daha yüksek olabilir.

• Hamilelik geçmişi: Gebelik, endometriozis semptomlarını geçici olarak azaltabilir. Çocuğu olmayan kadınların, hastalığa yakalanma riski daha yüksektir. Bununla birlikte, endometriozis, çocuğu olan kadınlarda ortaya çıkabilir.

• Adet geçmişi: Adet döneminizle ilgili sorunlarınız varsa doktorunuzla konuşun. Bu sorunlar daha kısa döngüler, daha ağır ve daha uzun dönemler veya genç yaşta başlayan adet kanaması olabilir. Bu faktörler sizi daha yüksek risk altına sokabilir.