Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) terimi, cinsel temas yoluyla bir kişiden diğerine geçen bir durumu ifade etmek için kullanılır. Bir kişi, cinsel yolla bulaşan hastalığı olan biriyle korunmasız vajinal, anal veya oral seks yaparak CYBE kapabilir. Bu enfeksiyonlar aynı zamanda zührevi hastalık olarak da adlandırılabilir.
Bu, cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşmasının tek yolunun seks olduğu anlamına gelmez. Spesifik CYBE’ye bağlı olarak, enfeksiyonlar iğnelerin paylaşılması ve emzirme yoluyla da bulaşabilir.
Semptom geliştirmeden CYBE kapmak mümküdür. Ancak bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar bariz semptomlara neden olur. Erkeklerde yaygın semptomlar şunları içerir:
Erkeklerdeki gibi kadınlarda da cinsel yolla bulaşan hastalıklar belirgin semptomlara neden olmayabilir. Kadınlarda yaygın STD semptomları şunları içerir:
Birçok farklı enfeksiyon türü cinsel yolla bulaşabilir. En yaygın CYBE’lere aşağıda değinmeye çalıştık.
Klamidya
Klamidya belirli bir bakteri türünün neden olduğu bir CYBE’dir. Klamidyası olan birçok insan belirgin semptomlar göstermez. Semptomlar geliştiğinde, genellikle şunları içerir:
Tedavi edilmezse klamidya şunlara yol açabilir:
Hamile bir kadın tedavi edilmemiş klamidyaya sahipse, doğum sırasında bunu bebeğine geçirebilir. Bu durumda bebekte aşağıdaki semptımlar gözlenebilir:
Antibiyotikler klamidyayı kolayca tedavi edebilir.
HPV (insan papilloma virüsü)
İnsan papilloma virüsü (HPV), yakın tensel veya cinsel temas yoluyla bir kişiden diğerine geçebilen bir virüstür. Virüsün birçok farklı türü var. Bazıları diğerlerinden daha tehlikelidir.
HPV'nin en yaygın semptomu cinsel organlarda, ağızda veya boğazda çıkan siğillerdir.
HPV enfeksiyonunun bazı türleri aşağıdakiler dahil kansere yol açabilir:
Çoğu HPV vakası kanserli hale gelmese de, virüsün bazı suşlarının kansere neden olma olasılığı diğerlerinden daha fazladır. HPV ile ilişkili kanser vakalarının çoğuna HPV 16 ve HPV 18 neden olmaktadır. Bu iki HPV türü, tüm rahim ağzı kanseri vakalarının yüzde 70'ini oluşturmaktadır.
HPV'nin tedavisi yoktur. Bununla birlikte, HPV enfeksiyonları genellikle kendi kendine geçer. HPV 16 ve HPV 18 dahil olmak üzere en tehlikeli suşlardan bazılarına karşı koruma sağlayan bir aşı da bulunmaktadır.
Bir kişi HPV’ye maruz kalırsa, uygun testler ve taramalar doktorların komplikasyon riskini değerlendirmesine ve yönetmesine yardımcı olabilir.
Frengi
Frengi başka bir bakteriyel enfeksiyondur. Genellikle ilk aşamalarında fark edilmesi zordur.
Ortaya çıkan ilk belirti, şans olarak bilinen küçük yuvarlak bir yaradır. Cinsel organlarınızda, anüsünüzde veya ağzınızda gelişebilir. Ağrısızdır ama çok bulaşıcıdır.
Daha sonraki frengi semptomları şunları içerebilir:
Tedavi edilmezse frengi şunlara yol açabilir:
Erken teşhis edilirse, frengi antibiyotiklerle kolayca tedavi edilir. Bununla birlikte, yenidoğanda sifiliz enfeksiyonu ölümcül olabilir. Bu nedenle tüm hamile kadınların sifiliz taramasından geçmesi önemlidir.
Frengi ne kadar erken teşhis edilir ve tedavi edilirse, o kadar az hasar verir.
HIV
HIV, bağışıklık sistemine zarar vererek diğer virüslere veya bakterilere bulaşma ve belirli kanserlere yakalanma riskini artırabilir. Tedavi edilmezse, AIDS olarak bilinen 3. evre HIV'e yol açabilir. Ancak bugünkü tedaviyle, HIV ile yaşayan birçok insan hiç AIDS geliştirmez.
Erken veya akut evrelerde, HIV semptomlarını grip semptomlarıyla karıştırmak kolaydır. Örneğin, erken belirtiler şunları içerebilir:
Bu ilk belirtiler tipik olarak bir ay kadar bir süre içinde ortadan kalkar. Bu noktadan sonra, bir kişi uzun yıllar boyunca ciddi veya kalıcı semptomlar geliştirmeden HIV taşıyabilir. Diğer insanlar, aşağıdakiler gibi spesifik olmayan semptomlar geliştirebilir:
HIV için henüz bir tedavi yok, ancak onu yönetmek için tedavi seçenekleri mevcut. Erken ve etkili tedavi, HIV'li kişilerin HIV'sizler kadar uzun yaşamalarına yardımcı olabilir.
Uygun tedavi, bir kişinin HIV'i cinsel partnerine bulaştırma şansını da azaltabilir. Aslında, tedavi potansiyel olarak bir kişinin vücudundaki HIV miktarını saptanamayan seviyelere indirebilir.
Rutin testler olmadan, HIV'li birçok insan, sahip olduklarının farkında değildir. HIV riski yüksek kişiler, semptomları olmasa bile yılda en az bir kez test edilmelidir.
Bel soğukluğu
Bel soğukluğu başka bir yaygın bakteriyel CYBE'dir.
Belsoğukluğu olan birçok kişi hiçbir semptom geliştirmez. Ancak bazı semptomlar şunları içerebilir:
Tedavi edilmezse gonore şunlara yol açabilir:
Bir annenin doğum sırasında yenidoğana bel soğukluğu geçirmesi mümkündür. Bu olduğunda, bel soğukluğu bebekte ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle birçok doktor hamile kadınları potansiyel cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test yaptırmaya ve tedavi etmeye teşvik eder.
Gonore genellikle antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Kasık biti
Kasık tüylerinize yerleşebilen küçük böceklerdir. Baş biti ve vücut biti gibi insan kanıyla beslenirler.
Kasık biti yaygın belirtileri şunlardır:
Kasık biti tedavi edilmezse tensel temas, paylaşılan giysiler, yatak takımları veya havlular yoluyla diğer insanlara bulaşabilir. Çizik ısırıklar da enfekte olabilir. Kasık biti fazla yayılmadan hızlıca tedavi etmek en iyisidir.
Trikomoniyaz
Genital temas yoluyla bir kişiden diğerine geçebilen küçük bir protozoan organizmadan kaynaklanır.
Trikomoniyaz’a yakalanan kişilerin üçte birinden azında semptomlar gelişir. Semptomlar geliştiğinde şunları içerebilir:
Tedavi edilmezse, trikomoniyaz şunlara yol açabilir:
Trikomoniyaz da antibiyotiklerle tedavi edilebilir.
Uçuk
Herpes, herpes simpleks virüsünün (HSV) kısaltılmış adıdır. Virüsün iki ana türü vardır, HSV-1 ve HSV-2. Her ikisi de cinsel yolla bulaşabilir. Çok yaygın bir CYBE’dir.
HSV-1 öncelikle oral uçuklara neden olur. Bununla birlikte, HSV-1 oral seks sırasında bir kişinin ağzından başka bir kişinin cinsel organlarına da geçebilir. Bu olduğunda, HSV-1 genital herpes'e neden olabilir.
HSV-2 öncelikle genital herpes'e neden olur.
Herpesin en sık görülen semptomu kabarcıklı yaralardır. Genital herpes durumunda, bu yaralar cinsel organların üzerinde veya çevresinde gelişir. Oral uçuklarda ağız üzerinde veya çevresinde gelişirler.
Herpes yaraları genellikle kabuklanır ve birkaç hafta içinde iyileşir. İlk dalga genellikle en acı vericidir. Dalgalar tipik olarak zamanla daha az ağrılı ve sık hale gelir.
Hamile bir kadında uçuk varsa, onu rahimdeki fetüsüne veya doğum sırasında yeni doğan bebeğine geçirebilir. Bu sözde konjenital uçuk yeni doğanlar için çok tehlikeli olabilir. Bu nedenle hamile kadınların HSV durumlarından haberdar olmaları faydalıdır.
Herpes için henüz bir tedavi yok. Ancak, salgınları kontrol etmeye ve uçuk yaralarının ağrısını hafifletmeye yardımcı olacak ilaçlar mevcuttur. Aynı ilaçlar, uçukları cinsel partnerinize geçirme şansınızı da azaltabilir.
Etkili tedavi ve güvenli cinsel uygulamalar, uçukla rahat bir yaşam sürmenize ve başkalarını virüsten korumanıza yardımcı olabilir.
Cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşmasının tek yolu vajinal ve anal seks değildir. Oral seks yoluyla bir cinsel yolla bulaşan hastalık kapmak veya iletmek de mümkündür. Başka bir deyişle, cinsel yolla bulaşan hastalıklar bir kişinin cinsel organından başka bir kişinin ağzına veya boğazına geçebilir ve bunun tersi de olabilir.
Oral CYBE’ler her zaman fark edilmez. Semptomlara neden olduklarında, genellikle boğaz ağrısı veya ağız veya boğaz çevresinde yaralar içerirler.
Tedavi edilebilir CYBE’ler
Birçok CYBE tedavi edilebilir. Örneğin, aşağıdaki cinsel yolla bulaşan hastalıklar antibiyotiklerle veya diğer tedavilerle tedavi edilebilir:
Tedavi edilemeyen CYBE’ler mevcuttur. Örneğin, aşağıdaki cinsel yolla bulaşan hastalıklar şu anda tedavi edilemez:
Bir CYBE tedavi edilemese bile, yine de yönetilebilir. Erken teşhis koymak önemlidir. Semptomları hafifletmeye ve CYBE’yi başka birine bulaştırma şansınızı düşürmeye yardımcı olmak için tedavi seçenekleri genellikle mevcuttur.
Hamile kadınların hamilelik sırasında veya doğum sırasında yeni doğan bebeklerine cinsel yolla bulaşan hastalıkları bulaştırmaları mümkündür. Yenidoğanlarda cinsel yolla bulaşan hastalıklar komplikasyonlara neden olabilir. Bazı durumlarda hayati tehlike oluşturabilirler.
Yenidoğanlarda cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemeye yardımcı olmak için doktorlar genellikle hamile kadınları potansiyel cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test edilmeleri ve tedavi edilmeleri için teşvik eder. Belirtileriniz olmasa bile doktorunuz bu testleri önerebilir.
Hamileyken bir veya daha fazla cinsel yolla bulaşan hastalık için testiniz pozitif çıkarsa, doktorunuz antibiyotik, antiviral ilaçlar veya başka tedaviler reçete edebilir. Bazı durumlarda, doğum sırasında bulaşma riskini azaltmak için sezaryen ile doğum yapmanızı teşvik edebilirler.
STD'lerin teşhisi
Çoğu durumda, doktorlar cinsel yolla bulaşan hastalıkları yalnızca semptomlara dayanarak teşhis edemezler. Doktorunuz, cinsel yolla bulaşan bir hastalığınız olabileceğinden şüpheleniyorsa, muhtemelen kontrol etmek için testler önerecektir.
Cinsel geçmişinize bağlı olarak, doktorunuz semptom göstermeseniz bile STD testi önerebilir. Bunun nedeni, cinsel yolla bulaşan hastalıkların birçok durumda belirgin semptomlara neden olmamasıdır. Ancak semptomsuz cinsel yolla bulaşan hastalıklar bile hasara neden olabilir veya diğer insanlara geçebilir.
Çoğu CYBE idrar veya kan testi kullanarak teşhis edebilir. Ayrıca cinsel organlarınızdan veya herhangi bir yara geliştirdiyseniz, bunlardan da sürüntü alabilirler.
Pap smear'in bir CYBE testi olmadığını bilmek önemlidir. Pap smear, servikste kanser öncesi hücrelerin varlığını kontrol eder. Aynı zamanda bir HPV testi ile kombine edilebilse de, Pap smear'in negatif olması, herhangi bir cinsel yolla bulaşan hastalığınız olmadığı anlamına gelmez.
CYBE'ler için önerilen tedavi, sahip olduğunuz CYBE'ye bağlı olarak değişir. Cinsel aktiviteye devam etmeden önce sizin ve cinsel partnerinizin cinsel yolla bulaşan hastalıkları başarıyla tedavi etmeniz çok önemlidir. Aksi takdirde, aranızda ileri geri bir enfeksiyon geçirebilirsiniz.
Bakteriyel CYBE'ler
Genellikle, antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonları kolayca tedavi edebilir.
Tüm antibiyotiklerinizi reçete edildiği gibi almanız önemlidir. Hepsini almayı bitirmeden önce kendinizi daha iyi hissetseniz bile onları almaya devam edin. Reçeteli tüm ilaçlarınızı aldıktan sonra semptomlarınız kaybolmazsa doktorunuza bildirin.
Viral CYBE'ler
Antibiyotikler viral CYBE'leri tedavi edemez. Çoğu viral enfeksiyonun tedavisi yokken, bazıları kendi kendine geçebilir. Ve çoğu durumda, semptomları hafifletmek ve bulaşma riskini azaltmak için tedavi seçenekleri mevcuttur.
Örneğin, herpes salgınlarının sıklığını ve şiddetini azaltmak için ilaçlar mevcuttur. Benzer şekilde, tedavi HIV'in ilerlemesini durdurmaya yardımcı olabilir. Ayrıca, antiviral ilaçlar, HIV'i başka birine bulaştırma riskinizi azaltabilir.
Diğer CYBE'ler
Bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklara ne virüsler ne de bakteriler neden olur. Bunun yerine, diğer küçük organizmalardan kaynaklanırlar. Örnekler şunları içerir:
Bu cinsel yolla bulaşan hastalıklar genellikle ilaçlarla veya kremlerle tedavi edilebilir.
Cinsel temastan kaçınmak, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmanın tek kesin yoludur. Ancak vajinal, anal veya oral seks yaparken bunu daha güvenli hale getirmenin yolları vardır.
Doğru kullanıldığında prezervatifler birçok cinsel yolla bulaşan hastalığa karşı etkili koruma sağlar. Optimum koruma için vajinal, anal ve oral seks sırasında prezervatif kullanmak önemlidir.
Prezervatifler genellikle meni veya kan gibi sıvılar yoluyla yayılan cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemede etkilidir. Ancak ciltten cilde geçen cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı tam koruma sağlayamazlar. Prezervatif enfeksiyonlu cilt bölgesini kaplamıyorsa, kişi yine de cinsel yolla bulaşan bir hastalığa yakalanabilir veya bunu partnerine geçirebilir.
Prezervatifler sadece cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı değil, aynı zamanda istenmeyen gebeliklere karşı da korunmaya yardımcı olabilir.
Buna karşılık, diğer birçok doğum kontrolü türü, istenmeyen gebelik riskini düşürür, ancak cinsel yolla bulaşan hastalıkları azaltmaz. Örneğin, aşağıdaki doğum kontrol yöntemleri cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz:
Düzenli CYBE taraması, cinsel olarak aktif olan herkes için tavsiye edilir. Yeni bir cinsel partneri veya birden fazla cinsel partneri olanlar için özellikle önemlidir. Erken tanı ve tedavi, enfeksiyonların bulaşmasını durdurmaya yardımcı olabilir.
Bir cinsel partnerinizin CYBE testi pozitif çıkarsa, doktorunun tavsiye ettiği tedavi planını takip etmeleri önemlidir. Ayrıca, partnerinizden CYBE yakalanmaktan kendinizi korumak için stratejiler hakkında doktorunuza danışabilirsiniz. Örneğin, partnerinizde HIV varsa, doktorunuz muhtemelen sizi temas öncesi profilaksi (PrEP) almaya teşvik edecektir.
Uygunsanız, siz ve eşiniz de HPV ve hepatit B aşısı olmayı düşünmelisiniz.
Bu stratejileri ve diğerlerini takip ederek, bir kişi cinsel yolla bulaşan hastalıklara yakalanma ve bunları başkalarına geçirme şansını azaltabilir. Güvenli seks ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesinin önemi hakkında daha fazla bilgi edinin.
CYBE testi pozitif çıkan kişi, mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamalıdır.
Bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar da tedavi edilmezse ciddi sonuçlara yol açabilir. Hatta, tedavi edilmeyen cinsel yolla bulaşan hastalıklar ölümcül bile olabilir.
Neyse ki, çoğu CYBE yüksek oranda tedavi edilebilir. Bazı durumlarda, tamamen tedavi edilebilirler. Diğer durumlarda, erken ve etkili tedavi, semptomların hafifletilmesine, komplikasyon riskinizin azaltılmasına ve cinsel partnerlerin korunmasına yardımcı olabilir.
Yayınlanma tarihi: 1 Ocak 1900 Pazartesi