Kısırlık çocuk sahibi olamamak olarak tanımlanır. Bu durum, en az bir yıl boyunca sık ve korunmasız cinsel
ilişkiye girilmesine rağmen hamile kalamamaktır. Sorun, sizden veya eşinizden ya da hamileliği engelleyen
faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanabilir. Hamile kalma şansınızı artıran pek çok güvenilir tedavi
yöntemi vardır.
Kısırlığın ana belirtisi hamile kalamamaktır, başka belirgin semptomlar olmayabilir. Bununla birlikte kısır olan
bir kadının adet düzensizliği ya da hiç adet görmeme durumu da olabilir. Bazı durumlarda, kısırlığı olan bir
erkeğin, saç uzamasında veya cinsel işlevde değişiklikler gibi bazı hormonal sorun belirtileri olur.
Eğer; 35 yaş ve üzerindeyseniz ve 6 aydan uzun süredir hamile kalmaya çalışıyorsanız, 40 yaşın üzerinde iseniz,
düzensiz adet dönemleriniz varsa ya da hiç adetiniz yoksa, çok acı veren adet dönemleri geçiriyorsanız doktora
görünmelisiniz. Ek olarak, endometriozis veya pelvik enflamatuar hastalık teşhisi konmuşsa, birden fazla düşük
yaptıysanız, kanser tedavisi gördüyseniz muayene olmalısınız. Bunlar kadınlar için geçerli olan risk faktörleri
idi. Erkeklerde ise; düşük sperm sayısı veya spermle ilgili diğer sorunlar, testis, prostat veya cinsel sorun
geçmişi, kanser tedavisi, küçük testisler veya skrotumda şişme, ailenizde kısırlık öyküsü bulunması önemli risk
faktörleridir.
Hamile kalmak için yumurtlama ve döllenme sırasındaki tüm adımların doğru şekilde gerçekleşmesi gerekir. Bazen
çiftlerde kısırlığa neden olan sorunlar doğumda, bazen de yaşamın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkar.
Kısırlık nedenleri partnerlerden birini veya her ikisini de etkileyebilir. Genel olarak;
- Vakaların yaklaşık üçte birinde erkeklerle ilgili sorun bulunur,
- Vakaların yaklaşık üçte birinde kadın ile ilgili bir sorun vardır,
- Geri kalan vakalarda hem erkek hem de kadın ile ilgili sorunlar var veya hiçbir sebep yoktur.
Erkeklerde kısırlığın sebepleri nelerdir?
- İnmemiş testisler, genetik kusurlar, diyabet gibi sağlık sorunları veya klamidya, bel soğukluğu, kabakulak
veya HIV gibi enfeksiyonlara bağlı anormal sperm üretimi veya işlevi erkeklerde kısırlığın sebepleri
arasındadır. Testislerdeki genişlemiş damarlar (varikosel) da sperm kalitesini etkileyebilir.
- Erken boşalma gibi cinsel sorunlara bağlı olarak sperm verilmesi ile ilgili sorunlar; kistik fibroz gibi
belirli genetik hastalıklar; testiste tıkanma gibi yapısal sorunlar; veya üreme organlarının zarar görmesi
veya yaralanması.
- Pestisitler ve diğer kimyasallar ve radyasyon gibi belirli çevresel faktörlere aşırı maruz kalma üremeyi
etkiler. Sigara içmek, alkol ve bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için ilaç almak, yüksek tansiyon ve
depresyon da doğurganlığı etkileyebilir. Saunalar veya jakuziler gibi sıcağa sık sık maruz kalmak vücut
ısısını yükseltebilir ve sperm üretimini etkileyebilir.
- Radyasyon veya kemoterapi dahil kanser ve tedavisi ile ilgili hasar. Kanser tedavisi, sperm üretimini bazen
ciddi şekilde bozabilir.
Kadın kısırlığının nedenleri
Kadınlarda kısırlık oluşturabilecek faktörler şunlardır;
- Yumurtalıklardan yumurta salınımını etkileyen yumurtlama bozuklukları. Bunlar, polikistik yumurtalık
sendromu gibi hormonal bozuklukları içerir. Anne sütü üretimini uyaran hormon olan çok fazla prolaktin
içeren bir durum olan hiperprolaktinemi de yumurtlamayı engelleyebilir. Diğer altta yatan nedenler arasında
çok fazla egzersiz, yeme bozuklukları veya tümörler yer alabilir.
- Rahim ağzındaki anormallikler, rahimdeki polipler veya rahim şekli dahil olmak üzere rahim veya rahim ağzı
anormallikleri. Rahim duvarındaki kanserli olmayan (iyi huylu) tümörler (rahim fibroidleri), fallop
tüplerini engelleyerek veya döllenmiş bir yumurtanın uterusa yerleşmesini durdurarak kısırlığa neden
olabilir.
- Genellikle fallop tüpünün iltihabının (salpenjit) neden olduğu fallop tüpü hasarı veya tıkanması. Bu,
genellikle cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon, endometriozis veya adhesionların neden olduğu pelvik
inflamatuar hastalıktan kaynaklanabilir.
- Endometriyal doku rahim dışında büyüdüğünde ortaya çıkan endometriozis yumurtalıkların, uterusun ve fallop
tüplerinin işlevini etkileyebilir.
- Birincil yumurtalık yetmezliği, erken menopoz.
- Pelvik enfeksiyon, apandisit, endometriozis gibi sağlık sorunlarının cerrahi işlemle tedavi edilmesinde
ortaya çıkabilecek durumlar.
- Kanser ve tedavisi. Bazı kanserler - özellikle üreme kanserleri - genellikle kadın doğurganlığını bozar. Hem
radyasyon hem de kemoterapi doğurganlığı etkileyebilir.
Kısırlığa sebep olabilen çeşitli risk faktörleri
Hem erkek hem de kadınlarda kısırlık oluşturabilecek risk faktörlerinin çoğu aynıdır. Bunlar;
- Yaş: Kadınların doğurganlığı yaşla birlikte, özellikle 30'lu yaşların ortalarında kademeli olarak azalır ve
37 yaşından sonra hızla düşer. Yaşlı kadınlarda kısırlık muhtemelen yumurta sayısının ve kalitesinin düşük
olmasından kaynaklanır ve doğurganlığı etkileyen sağlık sorunlarından da kaynaklanabilir. 40 yaşın
üzerindeki erkekler, genç erkeklerden daha az doğurgan olabilir.
- Tütün kullanımı: Partnerlerden birinin tütün veya esrar içmesi hamilelik olasılığını azaltabilir. Sigara
içmek aynı zamanda doğurganlık tedavisinin olası etkinliğini de azaltır. Sigara içen kadınlarda düşükler
daha sık görülmektedir. Sigara içmek erkeklerde erektil disfonksiyon riskini ve düşük sperm sayısını
artırabilir.
- Alkol kullanımı: Alkol kullanımı kısırlığa katkıda bulunabilir. Erkekler için aşırı alkol kullanımı
sperm sayısını ve hareketliliğini azaltabilir.
- Aşırı kilolu olmak ve zayıf olmak
- Egzersiz sorunları: Egzersiz eksikliği obeziteye katkıda bulunur ve bu da kısırlık riskini artırır. Daha az
sıklıkla, yumurtlama sorunları, fazla kilolu olmayan kadınlarda sık yorucu, yoğun egzersizle
ilişkilendirilebilir.
Kısırlık nasıl önlenebilir? Önlemek mümkün mü?
Bazı kısırlık türleri önlenemez ancak birkaç strateji hamilelik şansınızı artırabilir. En yüksek hamilelik oranı
için yumurtlama zamanı civarında birkaç kez düzenli ilişkide bulunun. Yumurtlamadan en az beş gün önce ve bir
gün sonrasına kadar başlayan cinsel ilişki, hamile kalma şansınızı artırır. Yumurtlama genellikle dönemlerinin
ortasında gerçekleşir.
Erkek kısırlığına katkıda bulunabilecek uyuşturucu, tütün, alkol kullanımından; sperm üretimini ve
hareketliliğini geçici olarak etkileyebileceğinden, sıcak küvetler ve sıcak banyolarda bulunan yüksek
sıcaklıklardan kaçının. Sperm üretimini etkileyebilecek endüstriyel veya çevresel toksinlere maruz kalmaktan da
kaçının. Hem reçeteli hem de reçetesiz ilaçlar gibi doğurganlığı etkileyebilecek ilaçları sınırlayın. Düzenli
olarak aldığınız ilaçlar hakkında doktorunuzla konuşun ancak tıbbi tavsiye almadan reçeteli ilaçları almayı
bırakmayın. Orta derecede egzersiz yapın. Düzenli egzersiz, sperm kalitesini artırabilir ve gebelik elde etme
şansını artırır.
Kadınlarda ise kısırlık riskine karşı alınması gereken önlemler şunlar; sigara, alkol ve uyuşturucu kullanmayın.
Kafeinin kullanımını azaltın. Orta derecede egzersiz yapın. Fazla kilolu veya zayıf olmak hormon üretiminizi
etkileyebilir ve kısırlığa neden olabilir.